Γιατί ψυχοθεραπεία;
Και γιατί γνωστικό- συμπεριφοριστική;
Έχετε την αίσθηση ότι κουβαλάτε ένα μπερδεμένο κουβάρι στο κεφάλι σας; Σκέψεις και έννοιες για καθημερινές καταστάσεις, αναμνήσεις και εικόνες από το παρελθόν, σχέδια και όνειρα για το μέλλον αναδύονται και κυκλοφορούν στον εγκέφαλο σας αυτόματα και ταυτόχρονα την περισσότερη ώρα; Πως επηρεάζει αυτή η έντονη νοητική δραστηριότητα τη διάθεση σας; Πιθανόν τα συναισθήματα σας να είναι τόσο μπερδεμένα, όσο και οι σκέψεις. Πως εκφράζονται αυτά τα συναισθήματα στο σώμα σας; Είναι αυτό σφιγμένο, σε ένταση ή κουρασμένο και υποτονικό; Και τελικά τι είναι αυτό που κάνετε έχοντας αυτές τις σκέψεις, σωματικές αισθήσεις και συναισθήματα; Πως συμπεριφέρεστε; Υπολειτουργείτε, αναβάλλοντας συνέχεια τα καθήκοντά σας για την τελευταία στιγμή ή ίσως είστε σε μια συνεχόμενη υπερδραστηριότητα που σας φέρνει στα όρια της αντοχής σας; Ξεσπάτε στους άλλους ή κλείνεστε στον εαυτό σας; Ή καταφεύγετε στο τσιγάρο, στο ποτό, στο διαδίκτυο, στα φάρμακα για να βρείτε προσωρινή ανακούφιση, ένα καταφύγιο που στη συνέχεια γίνεται η φυλακή σας; Έχετε αναρωτηθεί; Το έχετε παρατηρήσει;
Συνήθως όχι, διότι η αυτοπαρατήρηση είναι μια καθαρά ανθρώπινη ιδιότητα, την οποία όμως δεν μαθαίνουμε να εξελίσσουμε. Το να σκεφτούμε πάνω στις σκέψεις μας είναι επίσης ένα προνόμιο του ανθρώπου, αλλά και ο αναστοχασμός δεν είναι κάτι που μας μαθαίνουν συνήθως. Έτσι συχνά, για βιολογικούς και ψυχολογικούς λόγους εξοικονόμησης ενέργειας, λειτουργούμε αυτόματα, σκεφτόμαστε αυτόματα και δεν έχουμε την παραμικρή ιδέα για πιο λόγο βιώνουμε τόσο πολλά αρνητικά συναισθήματα. Το πιο εύκολο είναι να ψάχνουμε τους «φταίχτες» έξω και έτσι εγκλωβιζόμαστε στην αδυναμία να αλλάξουμε κάτι, όσο και να προσπαθούμε. Διότι το μόνο που μπορούμε να αλλάξουμε βρίσκεται στον εαυτό μας και εκεί συνήθως είναι η αιτία για το πως αισθανόμαστε. Η αιτία αυτή είναι ο τρόπος που σκεφτόμαστε και ο τρόπος που σκεφτόμαστε είναι κάτι που έχουμε μάθει στο παρελθόν και δεν έχουμε παρατηρήσει, αξιολογήσει και αμφισβητήσει ποτέ. Έτσι χάνουμε μια πηγή πραγματικής δύναμης και ελέγχου, που θα μας επέτρεπε να κάνουμε αλλαγές προς όφελος μας.
Η γνωστικό-συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία είναι μια υπηρεσία, προσβάσιμη πια στο χώρο της ψυχικής υγείας της Ελλάδας. Μετά από μακροχρόνια εξειδίκευση, ο ψυχολόγος ή ο ψυχίατρος που εφαρμόζει αυτό το επιστημονικό μοντέλο, είναι στη θέση να σας βοηθήσει να μάθετε πώς να πραγματοποιήσετε τις αλλαγές που ενδεχομένως χρειάζεστε. Οι αλλαγές αυτές αφορούν, όπως ειπώθηκε, εσωτερικές διεργασίες. Εφόσον έχετε μάθει να σκέφτεστε με ορισμένο τρόπο, λογικά θα μπορούσατε να ξεμάθετε μια «μη-βοηθητική» γνώση και να την αντικαταστήσετε με άλλη πιο έγκυρη. Ή απλώς να εμπλουτίσετε αυτά που ήδη ξέρετε με κάποιες καινούργιες ιδέες και προτάσεις. Ως επακόλουθο, αναμένονται οι αλλαγές στον τρόπο που αισθάνεστε και συνεπώς στον τρόπο, με τον οποίο συμπεριφέρεστε.
Αυτή η κυκλική αλληλεπίδραση ανάμεσα στην σκέψη, τα συναισθήματα, τις σωματικές αντιδράσεις και τις συμπεριφορές του ατόμου, είναι η βασική παραδοχή της ΓΣΘ. Στόχος της θεραπευτικής διαδικασίας είναι να σπάσει αυτός ο φαύλος κύκλος που διατηρείται χρόνια, με την συνειδητή προσπάθεια και την ενεργή συμμετοχή του ατόμου.
Θέλει χρόνο;
Ως κάθε καινούργια δεξιότητα η θεραπευτική αλλαγή θέλει χρόνο και εξάσκηση, όπως και καθοδήγηση από έναν έμπυρο συνοδοιπόρο. Αλλά ποιο είναι πιο δύσκολο – να συνεχίζεται κανείς να ζει μια δύσκολη κατάσταση ή να αφιερώσει χρόνο στο να βρει τρόπους να την αλλάξει; Αυτά και άλλα ερωτήματα συζητιούνται στο πλαίσιο της ψυχοθεραπείας. Το πρώτο και το πιο ουσιαστικό βήμα είναι να παραδεχθεί κανείς ότι χρειάζεται την αλλαγή. Το δεύτερο είναι να έχει αρκετή πληροφόρηση για το ότι υπάρχει τρόπος να αποπειραθεί να αλλάξει. Στην διαδικασία της θεραπείας αρχίζει να φαίνεται πως η αλλαγή είναι εφικτή και ο τελικός σκοπός είναι να επιτευχθεί και να διατηρηθεί στην καθημερινή ζωή του ατόμου. Ο δρόμος δεν είναι πάντα εύκολος και υπάρχουν διάφορα εμπόδια. Ο θεραπευτής έχει τον ρόλο να τα εντοπίζει και να βοηθάει στην αντιμετώπιση τους. Μεταδίδει γνώσεις ανάλογα με τις ανάγκες του καθενός, μαθαίνοντας του την αυτοπαρατήρηση, την αυτογνωσία, την επίγνωση για τους τρόπους με τους οποίους δημιουργήθηκαν πριν και διατηρούνται τώρα τα προβλήματα και οι δυσκολίες του. Έπειτα προτείνει εναλλακτικές οπτικές, σκέψεις και συμπεριφορές και υποστηρίζει την προσπάθεια του θεραπευμένο να τις αξιολογήσει πρώτα στον ασφαλής χώρο της θεραπείας και μετά να εφαρμόσει την καινούργια γνώση στην καθημερινή του ζωή. Τον μαθαίνει να αναστοχάζεται (να σκέφτεται πάνω στις σκέψεις του), του αποκαλύπτει το γεγονός ότι ο άνθρωπος μπορεί να ελέγχει τις σκέψεις και όχι να πιστεύει πως αυτές τον ελέγχουν. Ότι μπορεί να διαχειρίζεται τα συναισθήματα του και όχι να καταβάλετε από αυτά. Και ότι τότε θα αλλάξει και ο τρόπος που συμπεριφέρεται, που πάντα είναι συνεπής στον τρόπο που σκέφτεται και αισθάνεται.
Κάποιες φορές η διαδικασία είναι σύντομη, κάποιες άλλες απαιτεί περισσότερο χρόνο. Αλλά ο χρόνος έτσι και αλλιώς περνάει για όλους μας. Το θέμα είναι πως.
Έχετε αναρωτηθεί; Το έχετε παρατηρήσει;
Θέλετε να ξετυλίξουμε το κουβάρι μαζί;